BELLEK VE BELLEK SÜREÇLERİ
Bellek, geçmiş yaşantıları (bilgi ve becerileri, olayları vb.) zihinde tutabilme gücüdür. Eğer insanların belleği olmasaydı deneyimlerinden öğrendikleri davranış ve görüşleri saklayamaz her seferinde yeniden öğrenmek zorunda kalırdı. Belleği kapasitesi ve saklama süresi açısından üçe ayırabiliriz:
1-) Duyum Belleği:
Işık ses gibi uyarıcıların çok kısa bir süre duyu organı tarafından saklanmasıdır. Yapılan araştırmalar, gözün 100 mili saniye, kulağında 1000 mili saniye gibi çok kısa süre uyarıcıları sakladığını göstermiştir.
2-) Kısa Süreli Bellek:
Bilgilerin kısa bir süre tutulduğu bellek aşamasıdır. Çok kısa süreli ve kısa süreli olmak üzere ikiye ayrılır. Çok kısa süreli bellek dıştan gelen uyarıcıların ve beş duyumuzla yaptığımız algılamaların elendiği ilk filtredir. Dışarıdan gelen uyarıcılar merak uyandırmıyor veya eski bilgilerle çağrışım yapmıyorsa bilgi otuz saniye sonra ortadan kalkar. Örneğin evde tüp bittiğinde rehberden tüpçünün telefon numarasına bakarız. Tüpçüyü aradıktan hemen sonra telefon numarasını unutmamızın nedeni numarayı kısa süreli belleğe almamızdır. Çok kısa süreli bellekten aktarılan bilgilerin 20 dakikaya kadar tutulduğu bellek türü kısa süreli bellektir.20 dakikadan sonra uzun süreli belleğe geçmeyen bilgi unutulur. Kısa süreli bellek bilgilerin ayıklandığı ikinci filtredir. Kısa süreli belleğin bilgi kapasitesi 7 birimdir. Örneğin:7 kelime vb. Kısa süreli belleğin kapasitesi arttırılabilir. Kısa süreli belleğin zaman sınırını(20-30sn) aşmak için tekrarlama yapmak gerekir. Kısa süreli belleğin 7 birimlik bilgi kapasitesini aşmak için ise bilgileri gruplamak gerekir. Örneğin 192371312482009 rakamlarını Cumhuriyetin kuruluş yılı(1923), okulun telefon no su (7131248), bulunduğumuz yıl (2009) şeklinde gruplarsak bu sınırı aşabiliriz.
3-)Uzun Süreli Bellek:
Bilgilerin günler haftalar hatta yıllarca saklandığı bellektir. Kısa süreli belleği sığ bir havuza benzetecek olursak, uzun süreli belleği büyük bir okyanusa benzetebiliriz. Uzun süreli bellek bir kütüphane gibidir. Nasıl kütüphanede benzer kitaplar aynı raflara koyuluyorsa, uzun süreli bellekte de benzer bilgiler aynı yere kodlanır. Uzun süreli bellekteki bilgiler öğrenilirken belli bir düzene göre (basitten karmaşığa, bütünden parçaya vb) bu durum hatırlamayı kolaylaştırır. Bilgi edinirken içinde bulunulan ortam, hatırlanan ortama ne kadar benziyorsa bellek görevini o kadar kolay yapar. Örneğin okuldaki öğretmenimizi okulda daha kolay dışarıda daha zor tanırız. Kısa süreli bellekteki bir bilgi unutulmuşsa o bilginin tekrar geri getirilmesi mümkün değildir. Fakat Uzun süreli bellekteki bilgi hatırlanamıyorsa o bilgi daha sonra hatırlanabilir. Belleğin temel İşlemleri Belleğin kodlama, saklama ve geri çağırma olmak üzere üç işlemi vardır. Kodlama bilgilerin belleğe kaydedilmesi, depolama belleğe kodlanmış bilgilerin bellekte saklanmasıdır. geri çağırma ise saklanan bilgilerin gerektiğinde belleten geri çağırılmasıdır.
Hatırlama ve Tanıma:
Tanıma; bir uyarıcının önceden görülüp görülmediğine karar verilmesidir. Örneğin bir kimseyi önceden görüp görmediğimize karar vermemiz. Hatırlamaise öğrenilmiş bilgi ve becerilerin istenildiğinde bellekte tekrar canlandırılmasıdır. Tanıma hatırlamadan daha kolay gerçekleşir. Lise son sınıfta gireceğimiz ÖSS sınavı bir tanıma testidir. Çünkü bizden istenen birçok seçenek içinden doğru cevabı tanımamızdır. Okulda olduğumuz klasik sınavlar ise hatırlama testidir. HATIRLAMA VE TANIMA:
Öğrenilmiş olan bilgi ve becerilerin saklanıp yeniden canlanmasına hatırlama denir.
Tanıma;Bir nesnenin önceden görülmüş,öğrenilmiş ya da edinilmiş olduğunun farkına varmak demektir.Örn.Çoktan seçmeli test türündeki sınavlarda doğru cevabı bulmak tanımadır. Klasik sınavlarda sorulara cevap vermek ise hatırlamadır.
UNUTMA:Önceden öğrenilmiş olan herhangi bir şeyi hatırlama veya tanıma gücünün geçici ya da sürekli olarak yitirilmesine unutma denir.
UNUTMA NEDENLERİ:
1-Beyinde hücre kaybının olması protein sentezinin olmaması
2-Geriye ket vurma;yeni öğrenilenlerin daha önce öğrenilmiş olanları unutturmasıdır.
3-İleriye ket vurma;Önce öğrenilenlerin yeni öğrenilecek olanları unutturmasıdır.
4-Öğrenilenlerin kullanılmaması
5-Baskı altında tutma(bilinçaltına itme)
UNUTUMAYI GÜÇLEŞTİREN NEDENLER:
1-Öğrenmenin yeterli olması
2-Öğrenilenlerin anlamlı olması
3- Öğrenmeden sonra dinlenilmesi (uyumak gibi)
4-Tekrarlar yapılması
BELLEK BOZUKLUKLARI:
Bellek yitimi(amnezi):Sarsıntı yüksek ateş,beyin zedelenmesi,baskı gibi nedenlerle hatırlama gücünün bir kısmının yada tümünün yitirilmesidir.
Belleğine yeni bilgiler işleme yeteneğinde bir bozukluk olan kişide, geleceğe yönelik bellek yitimi var demektir.Eski anılarla ilgili abartılmış bir bellek yitimi ise geçmişe yönelik bir bellek yitimi diye adlandırılır.
Beyinde belirli bölgelerde kan akışındaki kısa süreli aksamalar,geçici genel bellek yitimine yol açabilir.Bazı bellek yitimleri,beyindeki hasar ve hastalıklardan ayrı olarak daha çok psikolojik kaynaklıdır.(hipnoz,gerilim gibi)
Kişinin saatlerce hatta haftalarca evinden uzaklaştığı,füg durumu hem psikolojik hem de organik modellerle açıklanabilir.
Belleğin çarpıtılması(paramnezi);bilinçsizce yapılan uydurmaların yanı sıra geriye yönelik çarpıtmaları da içerir.
Anıların bilinçli bir biçimde süslenmesi,dejavu;daha önceki bir yaşantıyı gerçekdışı olarak,tanımama durumu olan jamais vu gibi olgularda belleğin psikolojik özellikleri olarak düşünülebilir.
Olağanüstü yüksek bellek kapasitesi (hiperamnezi) ne de rastlanabilir.
Bellek, geçmiş yaşantıları (bilgi ve becerileri, olayları vb.) zihinde tutabilme gücüdür. Eğer insanların belleği olmasaydı deneyimlerinden öğrendikleri davranış ve görüşleri saklayamaz her seferinde yeniden öğrenmek zorunda kalırdı. Belleği kapasitesi ve saklama süresi açısından üçe ayırabiliriz:
1-) Duyum Belleği:
Işık ses gibi uyarıcıların çok kısa bir süre duyu organı tarafından saklanmasıdır. Yapılan araştırmalar, gözün 100 mili saniye, kulağında 1000 mili saniye gibi çok kısa süre uyarıcıları sakladığını göstermiştir.
2-) Kısa Süreli Bellek:
Bilgilerin kısa bir süre tutulduğu bellek aşamasıdır. Çok kısa süreli ve kısa süreli olmak üzere ikiye ayrılır. Çok kısa süreli bellek dıştan gelen uyarıcıların ve beş duyumuzla yaptığımız algılamaların elendiği ilk filtredir. Dışarıdan gelen uyarıcılar merak uyandırmıyor veya eski bilgilerle çağrışım yapmıyorsa bilgi otuz saniye sonra ortadan kalkar. Örneğin evde tüp bittiğinde rehberden tüpçünün telefon numarasına bakarız. Tüpçüyü aradıktan hemen sonra telefon numarasını unutmamızın nedeni numarayı kısa süreli belleğe almamızdır. Çok kısa süreli bellekten aktarılan bilgilerin 20 dakikaya kadar tutulduğu bellek türü kısa süreli bellektir.20 dakikadan sonra uzun süreli belleğe geçmeyen bilgi unutulur. Kısa süreli bellek bilgilerin ayıklandığı ikinci filtredir. Kısa süreli belleğin bilgi kapasitesi 7 birimdir. Örneğin:7 kelime vb. Kısa süreli belleğin kapasitesi arttırılabilir. Kısa süreli belleğin zaman sınırını(20-30sn) aşmak için tekrarlama yapmak gerekir. Kısa süreli belleğin 7 birimlik bilgi kapasitesini aşmak için ise bilgileri gruplamak gerekir. Örneğin 192371312482009 rakamlarını Cumhuriyetin kuruluş yılı(1923), okulun telefon no su (7131248), bulunduğumuz yıl (2009) şeklinde gruplarsak bu sınırı aşabiliriz.
3-)Uzun Süreli Bellek:
Bilgilerin günler haftalar hatta yıllarca saklandığı bellektir. Kısa süreli belleği sığ bir havuza benzetecek olursak, uzun süreli belleği büyük bir okyanusa benzetebiliriz. Uzun süreli bellek bir kütüphane gibidir. Nasıl kütüphanede benzer kitaplar aynı raflara koyuluyorsa, uzun süreli bellekte de benzer bilgiler aynı yere kodlanır. Uzun süreli bellekteki bilgiler öğrenilirken belli bir düzene göre (basitten karmaşığa, bütünden parçaya vb) bu durum hatırlamayı kolaylaştırır. Bilgi edinirken içinde bulunulan ortam, hatırlanan ortama ne kadar benziyorsa bellek görevini o kadar kolay yapar. Örneğin okuldaki öğretmenimizi okulda daha kolay dışarıda daha zor tanırız. Kısa süreli bellekteki bir bilgi unutulmuşsa o bilginin tekrar geri getirilmesi mümkün değildir. Fakat Uzun süreli bellekteki bilgi hatırlanamıyorsa o bilgi daha sonra hatırlanabilir. Belleğin temel İşlemleri Belleğin kodlama, saklama ve geri çağırma olmak üzere üç işlemi vardır. Kodlama bilgilerin belleğe kaydedilmesi, depolama belleğe kodlanmış bilgilerin bellekte saklanmasıdır. geri çağırma ise saklanan bilgilerin gerektiğinde belleten geri çağırılmasıdır.
Hatırlama ve Tanıma:
Tanıma; bir uyarıcının önceden görülüp görülmediğine karar verilmesidir. Örneğin bir kimseyi önceden görüp görmediğimize karar vermemiz. Hatırlamaise öğrenilmiş bilgi ve becerilerin istenildiğinde bellekte tekrar canlandırılmasıdır. Tanıma hatırlamadan daha kolay gerçekleşir. Lise son sınıfta gireceğimiz ÖSS sınavı bir tanıma testidir. Çünkü bizden istenen birçok seçenek içinden doğru cevabı tanımamızdır. Okulda olduğumuz klasik sınavlar ise hatırlama testidir. HATIRLAMA VE TANIMA:
Öğrenilmiş olan bilgi ve becerilerin saklanıp yeniden canlanmasına hatırlama denir.
Tanıma;Bir nesnenin önceden görülmüş,öğrenilmiş ya da edinilmiş olduğunun farkına varmak demektir.Örn.Çoktan seçmeli test türündeki sınavlarda doğru cevabı bulmak tanımadır. Klasik sınavlarda sorulara cevap vermek ise hatırlamadır.
UNUTMA:Önceden öğrenilmiş olan herhangi bir şeyi hatırlama veya tanıma gücünün geçici ya da sürekli olarak yitirilmesine unutma denir.
UNUTMA NEDENLERİ:
1-Beyinde hücre kaybının olması protein sentezinin olmaması
2-Geriye ket vurma;yeni öğrenilenlerin daha önce öğrenilmiş olanları unutturmasıdır.
3-İleriye ket vurma;Önce öğrenilenlerin yeni öğrenilecek olanları unutturmasıdır.
4-Öğrenilenlerin kullanılmaması
5-Baskı altında tutma(bilinçaltına itme)
UNUTUMAYI GÜÇLEŞTİREN NEDENLER:
1-Öğrenmenin yeterli olması
2-Öğrenilenlerin anlamlı olması
3- Öğrenmeden sonra dinlenilmesi (uyumak gibi)
4-Tekrarlar yapılması
BELLEK BOZUKLUKLARI:
Bellek yitimi(amnezi):Sarsıntı yüksek ateş,beyin zedelenmesi,baskı gibi nedenlerle hatırlama gücünün bir kısmının yada tümünün yitirilmesidir.
Belleğine yeni bilgiler işleme yeteneğinde bir bozukluk olan kişide, geleceğe yönelik bellek yitimi var demektir.Eski anılarla ilgili abartılmış bir bellek yitimi ise geçmişe yönelik bir bellek yitimi diye adlandırılır.
Beyinde belirli bölgelerde kan akışındaki kısa süreli aksamalar,geçici genel bellek yitimine yol açabilir.Bazı bellek yitimleri,beyindeki hasar ve hastalıklardan ayrı olarak daha çok psikolojik kaynaklıdır.(hipnoz,gerilim gibi)
Kişinin saatlerce hatta haftalarca evinden uzaklaştığı,füg durumu hem psikolojik hem de organik modellerle açıklanabilir.
Belleğin çarpıtılması(paramnezi);bilinçsizce yapılan uydurmaların yanı sıra geriye yönelik çarpıtmaları da içerir.
Anıların bilinçli bir biçimde süslenmesi,dejavu;daha önceki bir yaşantıyı gerçekdışı olarak,tanımama durumu olan jamais vu gibi olgularda belleğin psikolojik özellikleri olarak düşünülebilir.
Olağanüstü yüksek bellek kapasitesi (hiperamnezi) ne de rastlanabilir.